Systemy Informacji Przestrzennej (SIP) w Internecie Zastosowanie w działalności samorządów terytorialnych

Rozwój społeczeństwa informacyjnego stanowi wyzwanie XXI wieku. Europejskie inicjatywy takie jak “e-Europe” podejmowane w dobie integracji z Unią Europejską spotykają się z szerokim odzewem społeczności samorządowej, współtworzącej polskie państwo.
Amerykański socjolog Daniel Bell w latach siedemdziesiątych napisał książkę “The coming of Post-Industrial Society”. Podstawowym założeniem jego pracy jest prognoza według której społeczeństwa staną się społeczeństwami informacyjnymi. Twierdził że, tak jak rewolucja końca wieku dziewiętnastego była rewolucją przemysłową, tak rewolucja końca wieku dwudziestego jest rewolucją informacyjną. Dzisiaj twierdzenie to jest powszechnie przyjęte. Rozważać należy pytanie, czy technologia informacyjna przyniesie taki sam poziom zmian w społeczeństwie, jak było to w wypadku rewolucji przemysłowej [1].Triumfalny rozwój internetu umożliwił szybki i powszechny dostęp do ogromnej ilości danych. Jedną z dziedzin informatyki, w której problem danych jest najbardziej złożony są hurtownie danych, systemy klasy MRPII oraz systemy informacji przestrzennej (ang. Geografical Information Systems – GIS) [5].
Systemy Informacji Przestrzennej, skrót SIP lub GIS, łączą w sobie wiedzę z zakresu wielu dziedzin; informatyki, geografii, kartografii, geodezji, administracji, ochrony środowiska, ekonomii, statystyki i wielu innych. Tak ogromna i różnorodna ilość danych przedstawiona w postaci mapy jest doskonałym narzędziem do wspomagania podejmowania decyzji potrzebnych do sprawnego zarządzaniem miastem.

2. CZYM JEST SYSTEM INFORMACJI PRZESTRZENNEJ

Pojęcia: System Informacji Przestrzennej (SIP), Geograficzny System Informacyjny (GIS), czy System Informacji o Terenie używane są w większości publikacji zamiennie [2].

Definicja SIP (ang: Spatial Information System)

System Informacji Przestrzennej, obejmuje proces pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania danych dotyczących obiektów o charakterze przestrzennym. Termin stosowany i utożsamiany z określeniem GIS [2].Podstawą systemów SIP jest mapa cyfrowa. Do obiektów na mapie dołączane są różnorodne bazy danych opisowych, których jedno z pól rekordu zawiera informacje o położeniu jego w przestrzeni (adres, ulica, miasto, województwo, lub inny obiekt graficzny). Mapa składa się z wielu warstw tematycznych dotyczących różnych zagadnień. Mapy mogą być łączone w wieloraki sposób w zależności od potrzeb odbiorców [3].

System Informacji Przestrzennej składa się z kilku grup programów (modułów) realizujących odrębne funkcje. Są to:

• procedury wprowadzania i weryfikacji danych wejściowych,
• procedury zarządzania i przetwarzania w obrębie bazy danych (system zarządzania bazą danych),
• procedury przetwarzania i analizy danych geograficznych,
• procedury wyjściowe: prezentacji graficznej, kartograficznej i tekstowej danych,
• procedury komunikacji z użytkownikiem.

Na szczególną uwagę zasługuje moduł wprowadzania i weryfikacji danych. Właściwe określenie zakresu zastosowań budowanego systemu umożliwi unikniecie niepowodzeń w jego późniejszym stosowaniu. Prawidłowo zorganizowany proces pozyskiwania i wprowadzania danych przy budowaniu systemu jest bardziej istotny niż funkcjonalność aplikacji [5].

3. SYSTEMY INFORMACJI PRZESTRZENNEJ JAKO NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE
ZARZĄDZANIE MIASTEM

W Polsce od kilku lat budowane są systemy informatyczne typu SIP. Większości dużych i średnich miast od kilku lat tworzy także takie systemy. Jednym z liderów w tej dziedzinie jest Szczecin, gdzie powstaje Szczeciński System Informacji Geograficznej realizowany przez Urząd Miejski w Szczecinie [5], oraz Gdański i Urząd Miejski w Gdańsku, który uzyskał tytuł Lidera Informatyki 2000 w kategorii administracja państwowa przyznawany za zastosowania i efekty wykorzystania technologii informatycznych przez tygodnik Computerworld, wydawany w Polsce przez IDG Poland [6]. Ta najbardziej prestiżowa w Polsce nagroda za osiągnięcia informatyczne została przyznana Urzędowi Miejskiemu w Gdańsku za m.in. wykorzystanie praktyczne technik informatycznych w zarządzaniu przestrzenią miejską oraz usprawnianiu obsługi mieszkańców [6].
Budowa kompletnego (w założeniu do wspomagania obsługi wszystkich usług urzędu) oraz zintegrowanego systemu informatycznego dla miasta Gdańsk była projektem trudnym i skomplikowanym. Była to jedna z pierwszych realizacji takiego projektu informatycznego w kraju.

Przeszkody we wdrażaniu systemu wspomagającego zarządzanie [6]:

• ciągła i gwałtowna zmiana przepisów prawa, występujące nieraz sprzeczności i różnice w zakresie przepisów obowiązujących w różnych komórkach organizacyjnych;
• brak konsultacji ze strony rządu, przepisy wykonawcze otrzymywane po terminie wejścia ustaw;
• problemy z przeniesieniem dotychczasowych danych, np. niekompletne dane bazy danych o pojazdach, w innych brak PESEL, problemy z przejęciem bazy zasobu geodezyjnego z EW-MAP/MSEG do nowej aplikacji ARC-Info/ORACLE;
• lek przed wdrożeniem systemu, szczególnie u starszych pracowników.

Główne przeszkody przy wdrażaniu Systemu Informacji Przestrzennej [6]:

• niedopasowanie struktury Urzędu, szczególnie wyspecjalizowanych komórek Urzędu, do zadań mogących być realizowanymi przez SIP, w tym dużo większe możliwości systemów niż faktyczne potrzeby urzędowe tzn. mające wpływ na formalne decyzje Urzędu;
• trudności w definiowaniu oczekiwań i zakresu funkcjonowania SIP przez użytkowników utrudniające definiowanie zakresu funkcjonalnego poszczególnych rozwiązań, od uproszczeń po zbytnie skomplikowanie;
• brak w wielu komórkach organizacyjnych wyraźnych i czytelnych procedur działania utrudniających dostosowanie rozwiązań dedykowanym końcowym odbiorcom i dopasowanie ich do faktycznych potrzeb urzędowych;
• trudności wynikające z rozproszenia procesów zachodzących w Urzędzie i problemy w ich jednoznacznym opisaniu i uporządkowaniu;
• brak standardów i aplikacji w skali kraju.

Korzyści wynikające z wdrożenia kompleksowego systemu zarządzania RATUSZ:

• polepszenie jakości obsługi mieszkańców poprzez wydawanie czytelnych dokumentów w czasie znacznie krótszym niż określają to przepisy. W większości przypadków na miejscu;
• polepszenie windykacji podatków – dzięki Systemowi Informacji o Terenie obejmującemu ewidencję gruntów, budynków, i techniczne uzbrojenie terenu. SIT, jako element SIP ma być podstawą obrotu nieruchomościami, gospodarki gruntami i przyszłego systemu katastralnego, na jego podstawie mają być wydawane decyzje administracyjne;
• przyspieszenie i monitorowanie obiegu dokumentów;
• powszechna dostępność aktów prawnych – państwowych i lokalnych;
• powszechna dostępność własnych prac wydawniczych;
• obsługa i realizacja wyborów – samorządowe, parlamentarne itp.

System Informacji Przestrzennej wprowadzony dopiero w roku 1998 nie został jeszcze w pełni wykorzystany. Niektóre referatu Urzędu Miejskiego w Gdańsku planują w przyszłości wykorzystanie SIP jako narzędzia wspomagającego podejmowanie decyzji. Referat Ochrony Środowiska współpracujący z WZiE na PG w ramach programu unii europejskiej ECOSIM (Ecological and environmental monitoring and simulation system for management decision support in urban areas) mógłby wykorzystywać SIP dla prognozowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, planowania akcji ratunkowych i monitorowania zanieczyszczania zagrożonych rejonów Gdańska.
Urząd Miejski w Szczecinie rozpoczął tworzenie Szczecińskiego Systemu Informacji Geograficznej kilka lat temu. Nadrzędnym celem jest dostarczenie narzędzi i danych do wspomagania zarządzania miastem. W początkowej fazie nie kreślono szczegółowo wszystkich założeń i wymagań do systemu ograniczając się do głównych kierunków przyszłych zastosowań. Podstawową uwagę skupiono na źródłach pozyskiwania danych niezbędnych dla tworzonego systemu. Szczególną uwagę zwracano na uwzględnienie przestrzennego charakteru danych i ich położenia na mapie cyfrowej.
Po kilku latach od rozpoczęcia tworzenia Szczecińskiego GIS-u system posiada już kilkaset różnych warstw mapowych z różnymi bazami danych wzajemnie się weryfikujących np. [6]:

• dane o mieszkańcach i o demografii
• wielkości i rodzaju zabudowy, dane o ilości lokali mieszkalnych dla każdego adresu
• mapa rozkładu bezrobocia (dane z Rejonowego Biura Pracy)
• analiza przestępczości i innych zjawiskach patologii (dane z Komendy Rejonowej Policji)
• dane o rodzajach działalności gospodarczej w dzielnicach
• i inne.

Chociaż zostało jeszcze do wykonania wiele pracy to już kilkakrotnie system GIS był wszechstronnie wykorzystywany przez szersze grono użytkowników np.: przez Miejski Sztab Przeciwpowodziowy do prac rozpoznawczych i bezpośrednich przygotowań do zapobieżenia skutkom powodzi, od określenia obszarów bezpośrednio zagrożonych zalaniem, poprzez wydruki map operacyjnych aż do podania listy osób przeznaczonych do ewakuacji z zagrożonych budynków [6].
Dzięki informatyzacji Urzędów Miejskich polepszyła się jakość obsługi mieszkańców. Zdecydowane zmniejszenie ilości skarg oraz pojawiające się pochwały od mieszkańców są najlepszym potwierdzeniem potrzeby informatyzacji urzędu. Uzyskano to dzięki przyśpieszeniu czasu obsługi oraz łatwości dostępu do pełniejszej informacji.

4. SYSTEMY INFORMACJI PRZESTRZENNEJ W INTERNECIE

Uruchomienie serwisu internetowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku nastąpiło w 1996 roku. Dwa lata później w roku 1998 serwis powiększył się o System Informacji Przestrzennej GIS (gis.gdansk.gda.pl) oraz o serwis żeglarski.

Zawartość serwisu internetowego podzielona jest na trzy główne kategorie [6]:

• strukturalną o urzędzie: opisuje władze miasta oraz podział UMG na jednostki organizacyjne, zawiera: kierownictwo, zasady działania i lokalizację;
• informacyjną o działalności urzędu: dotyczy opisu działań i sposobu załatwiania spraw w urzędzie, jest tu także oferta dla potencjalnych inwestorów;
• informacyjną o mieście: najbardziej aktualne wydarzenia. Zarys strategii wykorzystania inernetu w UM w Gdańsku w latach 1999-2003:
• promowanie Gdańska na terenie miasta, regionu, kraju i świata oraz regionu gdańskiego jako dobrego miejsca do inwestowania;
• tworzenie nowych i rozwijanie dotychczasowych kanałów komunikacji z mieszkańcami;
• promocja demokratycznych procesów zachodzących w kraju i mieście, zachęcanie mieszkańców do udziału w nich;
• rozwijanie funkcji informacyjnych www jako źródła wszelkiej informacji poszukiwanej przez mieszkańców, turystów i inwestorów;
• upowszechnianie technologii i podnoszenie świadomości informatycznej wśród mieszkańców miasta i regionu jako powstającego społeczeństwa informacyjnego.

Administrując zasobami witryny internetowej Urząd Miasta przywiązuje szczególną uwagę do:

• bezpośredniej komunikacji z odbiorcami serwisu poprzez pocztę elektroniczną;
• rozbudowy Systemu Informacji Przestrzennej;
• informacji dla osób niepełnosprawnych;
• tworzenia czasowych witryn internetowych związanych z aktualnymi wydarzeniami;
• wykorzystania interaktywnych widoków z kamer cyfrowych’

System Informacji Przestrzennej Urzędu Miejskiego w Gdańsku zawiera informacje o dzielnicach, o lokalizacji szkół, szpitali, ośrodków zdrowia, kinach, muzeach, teatrach i urzędach skarbowych. Niestety informacje te pozbawione są dokładniejszego opisu i podania dokładnej lokalizacji. Umieszczona mapa własności gruntów dla Gdańska Głównego, Wrzeszcza i Osowy jest, ze względu na swoją rozdzielczość bardzo mało czytelna. Informacje turystyczne dotyczące kolei, rozrywki i terenu, ze względu na niewielkie rozmiary mapy są również trudne do odczytania. Pewne kłopoty związane z korzystaniem z internetowego serwisu SIP mamy nadzieję będę rozwiązane przy kolejnych udoskonaleniach systemy, tak by były przyjazne użytkownikowi i spełniały pokładane w nich nadzieje.